Περὶ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων στὴν Λατρεία ἀπὸ μετάφραση

Περὶ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων στὴν Λατρεία ἀπὸ μετάφραση

1. Ἡ πίστη μας, ἀγαπητοί μου, ἔχει ἱερά κείμενα καί αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο της. Ἱερώτατο δέ κείμενο, ἀνώτερο ὅλων τῶν ἄλλων, εἶναι ἡ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ, ἡ Παλαιά καί ἡ Καινή Διαθήκη. Τό βιβλίο αὐτό εἶναι θεόπνευστο καί ἔχει τήν θέση του πάνω στην Ἁγία Τράπεζα, ἐκεῖ πού ἔχει τήν θέση του και τό Ἅγιο Ποτήριο. Καί ὅπως κοινωνοῦμε ἀπό το Ἅγιο Ποτήριο τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ σαρκωθέντος στήν κοιλία τῆς Ἁγίας Θεοτόκου Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἔτσι, λέγουν οἱ Πατέρες, κοινωνοῦμε καί ἀπό τήν Ἁγία Γραφή τόν λόγο τοῦ Θεοῦ. Τήν Ἁγία Γραφή πρέπει νά την ἀγαπήσουμε καί νά τήν κάνουμε το πολυφίλητο καθημερινό μας ἀνάγνωσμα.

2. Περικοπές ἀπό τήν Ἁγία Γραφή, τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη, ἀπολαμβάνουμε στην θεία λατρεία μέ τά ἱερά Ἀναγνώσματα. Κατά τόν Ἑσπερινό ἔχουμε Ἀναγνώσματα ἀπό την Παλαιά Διαθήκη, ἐνῷ στήν θεία Λειτουργία ἔχουμε ἀναγνώσματα ἀπό τήν Καινή Διαθήκη, τό ἀποστολικό καί τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα.

3. Λογικό εἶναι ὅτι γιά νά «κοινωνοῦμε» ἀπό τά Ἀναγνώσματα αὐτά τόν λόγο τοῦ Θεοῦ, πρέπει νά μᾶς εἶναι κατανοητά, να καταλαβαίνουμε δηλαδή τά ἱερά τους νοήματα. Ὅμως, μᾶς χωρίζει ἀπό τά κείμενα αὐτά ἡ γλώσσα καί εἶναι κείμενα ἐν πολλοῖς ἀκατάληπτα. Ἀκριβῶς αὐτή ἡ δυσκολία κάνει μερικούς κληρικούς, ἱερεῖς καί ἀρχιερεῖς, να ὑποστηρίζουν τήν ἀπό μετάφραση ἀνάγνωση στην θεία λατρεία τῶν ἁγιογραφικῶν περικοπῶν, ἀλλά καί αὐτῆς τῆς θείας Λειτουργίας τήν μετάφραση.

4. Τό θέμα ἔχει γίνει σοβαρό καί ταράσσει θα ἔλεγα τήν ἑλλαδική μας Ἐκκλησία, γι᾽ αὐτό και θά ἐκθέσω, ὡς Ἐπίσκοπος, τήν θέση μου ἐπ᾽ αὐτοῦ μέ ἁπλό λόγο.

(α) Καί πρίν ἀπό μᾶς, πολύ πρίν ἀπό τήν δική μας ἐποχή, τά ἴδια κείμενα εἶχε ἡ Ἐκκλησία μας. Καί τότε πολλοί χριστιανοί ἦταν ὀλιγογράμματοι καί ἀγράμματοι. Καί ὅμως, δέν γινόταν λόγος γιά μετάφραση τῶν ἱερῶν κειμένων στην λατρεία. Στήν Τουρκοκρατία, γιά παράδειγμα, τά ἁγιογραφικά Ἀναγνώσματα διαβάζονταν καί στήν λατρεία καί στά σπίτια ἀπό τό πρωτότυπο κείμενο καί ὄχι ἀπό μετάφραση. Καί βγῆκαν μάρτυρες τῆς πίστεως καί ἥρωες τῆς πατρίδας μας ἀπό τούς πατέρες μας καί ἀδελφούς μας αὐτούς.

(β) Ἄν τά κείμενα εἶναι ἀκατάληπτα καί εἶναι βεβαίως ἀκατάληπτα, γι᾽ αὐτό ὑπάρχει το κήρυγμα στήν Ἐκκλησία, γιά νά τά ἑρμηνεύει καί νά κάνει καταληπτά τά νοήματά τους στούς πιστούς. Ἄς παύσει ἐπί τέλους το κήρυγμα νά εἶναι καθηκοντολογικό, σάν να ζητᾶμε νά κάνουμε τούς χριστιανούς μας καλούς μαθητές τοῦ Πλάτωνα καί τοῦ Ἀριστοτέλη. Ἄς στραφεῖ τό κήρυγμα στά ἱερά Ἀναγνώσματα τῆς Ἐκκλησίας μας καί ἄς τά κάνει κατανοητά στούς πιστούς με ἁπλό λόγο.

Ἀλλά ὑπάρχουν μεταφρασμένα τά ἱερά μας κείμενα, καί ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ θεία Λειτουργία καί οἱ ὕμνοι τῶν ἱερῶν Ἀκολουθιῶν τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἄς προτρέψουμε λοιπόν τούς χριστιανούς μας νά καταφύγουν οἱ ἴδιοι στίς μεταφράσεις τῶν ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων, ὥστε νά τούς εἶναι καταληπτά, ὅταν θά τά ἀκούσουν στήν λατρεία ἀπό τό κείμενο.

(γ) Προσωπικῶς θεωρῶ ὡς βεβήλωση την ἐξοβέλιση τοῦ ἱεροῦ κειμένου και τήν ἀπόδοση τῶν ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων ἀπό μετάφραση. Κατά πρῶτον, αὐτό ἐναντιοῦται πρός την παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, γιατί δεν συνέβηκε σέ προηγούμενα χρόνια τό πράγμα αὐτό, ἄν καί συνέτρεχαν οἱ ἴδιοι λόγοι. Και τότε δηλαδή ἦταν τά κείμενα ἀκατάληπτα στούς πιστούς.

Ἔπειτα, τό θέμα αὐτό, τό νά διαβάζονται, δηλαδή, μεταφρασμένα τά ἁγιογραφικά Ἀναγνώσματα στήν λατρεία, δεν ἀποφασίστηκε ἀπό τήν Ἱεραχία τῆς Ἐκκλησίας μας. Δέν ἐπιτρέπεται δέ νομίζουμε ἕνας ἐπίσκοπος, δίχα τῆς ἀποφάσεως ὅλης τῆς Ἐκκλησίας, νά εἰσάγει στήν ἐπισκοπή του μια νέα τολμηρή πράξη, κατ᾽ αὐτήν μάλιστα τήν θεία λατρεία.

(δ) Ἀλλά ἔστω, εἰσάγουμε μετάφραση τῶν ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων στήν θεία λατρεία και ἀντί τοῦ κειμένου διαβάζουμε τήν μετάφραση. Φανταστεῖτε! Ἐνῶ πρῶτα οἱ πιστοί ἄκουαν τον λόγο τοῦ Θεοῦ, ὅπως αὐτός βγῆκε ἀπό τά χέρια τῶν θεοπνεύστων συγγραφέων του, τώρα, σ᾽ αὐτήν τήν ἱερή ὥρα τῆς θείας λατρείας, θά ἀκούει τόν θεόπνευστο λόγο τῶν Προφητῶν καί τῶν Ἀποστόλων ὅπως τον ἀποδίδει ὁ τάδε, ὁ τάδε καί ὁ τάδε μεταφραστής του. Γράφω αὐτά χωρίς βέβαια νά πιστεύω τήν θεοπνευστία στίς λέξεις. Ἀλλά, πῶς νά τό κάνουμε!.. Μᾶς συγκινεῖ καί μᾶς εὐφραίνει ἡ σκέψη ὅτι διαβάζουμε καί ἐμεῖς σήμερα στήν Ἐκκλησία μας τά ἅγια λόγια τοῦ Θεοῦ, ὅπως τά διάβαζαν οἱ παλαιοί χριστιανοί καί ὅπως τά διάβαζαν οἱ πατέρες μας στο Βυζάντιο καί στήν Τουρκοκρατία. Αὐτά τά ἱερά Ἀναγνώσματα τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀδελφοί, ἡ θεία Λειτουργία καί οἱ ἱεροί ὕμνοι, ἔτσι ὅπως τά ἔχουμε καί τά διαβάζουμε ἐμεῖς στήν λατρεία μας, ἔτσι τά διάβαζε καί ὁ ἅγιος Νεκτάριος και τόσοι ἅγιοι Πατέρες. Τά ἅγια λόγια τῆς λατρείας «πιπιλίστηκαν», ἄς τό πῶ ἔτσι, ἀπό ἀναρίθμητα στόματα ἁγίων Πατέρων και Μητέρων καί μᾶς τά παρέδωσαν σαν παρακαταθήκη ἱερή σέ μᾶς, χωρίς νά τά παραλλάξουν καθόλου. Ποιοί εἴμαστε ἐμεῖς τώρα πού σκεφθήκαμε νά τά ἀλλοιώσουμε μεταφράζοντάς τα;

(ε) Πραγματικά, εἶναι ἀλλοίωση ἡ μετάφραση τοῦ ἱεροῦ κειμένου καί ἡ εἰσαγωγή τῆς μεταφράσεως αὐτῆς γιά ἀνάγνωση στην θεία λατρεία. Ἡ μετάφραση ἑνός στίχου τοῦ ἱεροῦ κειμένου γίνεται μέ βάση τήν ἑρμηνεία πού δίνει ὁ μεταφραστής στόν στίχο αὐτό. Πολύ πιθανόν ὅμως ὁ μεταφραστής νά δίνει λανθασμένη ἑρμηνεία στόν στίχο. (Ἔχω διαπιστώσει τοιαῦτες λανθασμένες ἑρμηνεῖες). Και θά ἀκούει λοιπόν ὁ πιστός λαός μας στην λατρεία του πρός τόν Θεό τόν θεῖο λόγο με λανθασμένη μετάφραση προερχομένη ἀπό λανθασμένη ἑρμηνεία τοῦ τάδε, μορφωμένου μέν ἀκαδημαϊκά, πιθανῶς ὅμως μη μεμαρτυρημένου καί ὡς τοιούτου εὐσεβοῦς, ὥστε νά ἀκούεται ὁ λόγος του στήν Ἐκκλησία.

5. Κατά τά παραπάνω εἴμαστε ἐνάντιοι, ἀκόμη δέ καί πολέμιοι κατά τῆς εἰσαγωγῆς τῆς μεταφράσεως τῶν ἁγιογραφικῶν ἀναγνωσμάτων, τῶν λειτουργικῶν δέλτων και τῶν ὕμνων τῆς πίστης μας στήν θεία λατρεία.

          Δέν παραβλέπουμε ὅμως τό πρόβλημα τῆς ἀκατανοησίας τῶν ἱερῶν Ἀναγνωσμάτων ἀπό τόν λαό. Ὅπως τό ἔχουμε διαπιστώσει, νομίζουμε ὅτι τό πρόβλημα αὐτό καί ἡ δυσκολία αὐτή θεραπεύεται πρῶτον μέν μέ το βιβλικό ἁγιογραφικό κήρυγμα, ἔπειτα δέ με τήν ἔκδοση μικρῶν βιβλιαρίων, στά ὁποῖα θα παρατίθεται τό κείμενο τῶν ἁγιογραφικῶν περικοπῶν (λίγες σχετικά εἶναι οἱ ἁγιογραφικές περικοπές τοῦ Ἑσπερινοῦ) καί ἡ μετάφρασή τους. Ἔτσι ὁ λαός μας θά ἔχει μό- νιμο βοήθημα, γιά νά γνωρίζει τό νόημα αὐτῶν πού ἀκούει στήν Ἐκκλησία του.

          Προτείνουμε, καί τό ἄλλο, βοηθητικό πιθανόν γιά τήν κατανόηση τῶν ἀναγνωσθέντων: Ἀφοῦ ἀναγνωσθοῦν στο κείμενο τά ἁγιογραφικά ἀναγνώσματα, ὁ ἱερεύς τῆς ἐνορίας, ἀντί θείου κηρύγματος, ἀφοῦ πεῖ πρῶτα ἕνα σύντομο προλογικό, να διαβάσει ἔπειτα εὐκρινῶς καί μέ τόνο και νόημα τήν μετάφραση τῶν ἀναγνωσθέντων περικοπῶν. Νά ρωτήσει ὅμως τόν ἐπίσκοπό του ποιά μετάφραση θά προτιμήσει, γιατί δεν εἶναι ὅλες οἱ μεταφράσεις καλές. Ἔχουν λάθη, ὅπως εἴπαμε, καί ἄς φημίζονται ὡς ἔργα εἰδικῶν καθηγητῶν. Τό σωστό πάντως εἶναι να μήν δίνουμε μετάφραση τῆς Ἁγίας Γραφῆς, ἀλλά ἑρμηνευτική ἀπόδοσή της, ὅπως ἔπραξε ὁ μακαριστός καθηγητής Παναγιώτης Τρεμπέλας, δικός μας, ἀπό τήν Στεμνίτσα Γορτυνίας καταγόμενος.

          6. Ὡς πρός τούς ἀγαπητούς μας νέους, για νά τούς ἑλκύσουμε στήν Ἐκκλησία, ἄς τους θέλξουμε μέ ἰσχυρό λόγο γιά τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ἄς δοῦν τον ἐνάρετο βίο μας καί ἄς κάνουμε προσευχή ὑπέρ αὐτῶν, μέσα, δηλαδή, πού μαρτυροῦν τήν ὀρθόδοξη ἱεραποστολή, καί ἄς μήν προβαίνουμε σε ἐνέργειες ἀπό τις ὁποῖες ταράσσεται ἡ Ἐκκλησία καί χάνουμε τούς πιστούς, χωρίς τελικά νά ἐπιτυγχάνεται καί ὁ σκοπός πού ἐπιδιώκουμε, γιατί δέν εὐλογούμαστε ἀπό τον Θεό, ἀφοῦ ἐνεργοῦμε μέ τρόπους πού δέν μᾶς παρέδωσαν οἱ ἅγιοι Πατέρες.

Π η γ ὴ : Καθημερινὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΙΔΑΧΗ», ἀριθμὸς φύλλου 21, Παρασκευὴ 21 Ἰανουαρίου 2011, σελ. 1-4, ὑπὸ Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως.