Ἡ Θεία Εὐχαριστία

Ἡ Θεία Εὐχαριστία

Ὀρθόδοξη Κατήχηση ὑπὸ τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως κ.κ. Ἱερεμία.

– Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ θεία Εὐχαριστία;

Ἀπ.: Εἶναι ἡ θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος και τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ κάτω ἀπό τήν μορφή τοῦ ψωμιοῦ καί τοῦ κρασιοῦ.

– Ἐρ.: Πότε συστάθηκε αὐτό τό Μυστήριο;

Ἀπ.: Τό Μυστήριο αὐτό συστάθηκε ἀπό τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό λίγο πρίν ἀπό τήν σταυρική Του θυσία, προκαταβολικά, γιά νά εἶναι μιά ζωντανή εἰκόνα αὐτοῦ πού ἐπρόκειτο νά γίνει γιά τήν σωτηρία μας.

– Ἐρ.: Ποιά εἶναι ἡ σχέση τῆς θείας Εὐχαριστίας πρός τήν θεία Λειτουργία;

Ἀπ.: Ἡ θεία Εὐχαριστία εἶναι τό κύριο καί τό πιό οὐσιαστικό μέρος τῆς θείας Λειτουργίας.

– Ἐρ.: Τί εἶναι ἡ θεία Λειτουργία;

Ἀπ.: Ἡ θεία Λειτουργία εἶναι ἡ σύναξη τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ μέ τόν Ἐπίσκοπό του καί τους ἱερεῖς του, γιά νά τελέσει τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὅπως τό λέει καί ἡ λέξη, ἡ Λειτουργία δέν εἶναι ἔργο τῶν ἱερέων μόνο («δουλειά τῶν παπάδων», ὅπως λένε πολλοί ἀνίδεοι), ἀλλά ἔργο ὅλου τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ· γιατί ἡ λέξη «Λειτουργία» εἶναι σύνθετη ἀπ᾿ αὐτές τίς δύο λέξεις: «Λεῖτος», πού σημαίνει «λαός» καί «ἔργον».

– Ἐρ.: Ποῦ τελεῖται ἡ θεία Λειτουργία;

Ἀπ.: Στόν Ναό, πού ἔχει τό ἱερό Θυσιαστήριο, τήν ἁγία Τράπεζα, ὅπως τήν ξέρουμε. Πάνω σ᾿ αὐτή προσφέρεται ἡ θεία Εὐχαριστία.

– Ἐρ.: Καί ἄν δέν ἔχουμε Ναό;

Ἀπ.: Τότε ἡ θεία Εὐχαριστία θά προσφερθεῖ σ᾿ ἕνα τραπέζι μέ «Ἀντιμήνσιο» πάνω σ᾿ αὐτό, καθαγιασμένο ἀπό Ἐπίσκοπο καί ἔχοντας ἅγια λείψανα στά ἄκρα του. Καί γι᾿ αὐτό το Ἀντιμήνσιο λέγεται ἔτσι, γιατί χρησιμοποιεῖται ἀντί τῆς ἁγίας Τράπεζας (ἀντι-μένσα, τράπεζα).

– Ἐρ.: Ποιά σειρά τάξης παρατηροῦμε στήν θεία Λειτουργία;

Ἀπ.: Πρῶτα ἑτοιμάζονται τά δῶρα (ὁ ἄρτος και ὁ οἶνος), γιά νά γίνει τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ἔπειτα προετοιμάζονται οἱ πιστοί γιά τό Μυστήριο αὐτό. Καί τέλος γίνεται το ἴδιο τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας.

– Ἐρ.: Πῶς λέγεται τό μέρος τῆς θείας Λειτουργίας, πού προετοιμάζονται τά δῶρα γιά τήν θεία Εὐχαριστία;

Ἀπ.: Λέγεται «Προσκομιδή».

– Ἐρ.: Τί σημαίνει ἡ λέξη «Προσκομιδή»;

Ἀπ.: Σημαίνει «προσφορά», γιατί «προς-κομίζω» σημαίνει «προσ-φέρω».

–Ἐρ.: Καί γιατί πῆρε αὐτό τό ὄνομα το πρῶτο αὐτό μέρος τῆς θείας Λειτουργίας;

Ἀπ.: Ἀπό τό ἔθιμο τῶν πρώτων χριστιανῶν να προσφέρουν αὐτοί στήν Ἐκκλησία ψωμί και κρασί γιά τήν τέλεση τῆς θείας Εὐχαριστίας. Γιά τό ἴδιο λόγο και ὁ ἄρτος πού προσφέρουν λέγεται «πρόσφορο»· καί ὁ λαός μας, μέ την δική του λειτουργική γλώσσα, ἐπειδή το «πρόσφορο» εἶναι ἀναγκαῖο γιά τήν θεία Λειτουργία καί χωρίς αὐτό δέν μπορεῖ να τελεστεῖ, τό λέει «Λειτουργιά».

– Ἐρ.: Σέ τί συνίσταται ἡ Προσκομιδή;

Ἀπ.: Συνίσταται σ᾿ αὐτό: Ὁ ἱερέας μνημονεύοντας προφητεῖες καί τύπους σχετικά μέ τά παθήματα τοῦ Χριστοῦ ἀπό την Παλαιά Διαθήκη, ξεχωρίζει την κεντρική μερίδα τοῦ προσφόρου, πού γράφει τά σημεῖα καί τό θέτει πάνω στό ἅγιο Δισκάριο. Και κεντώντας αὐτή τήν μερίδα μέ τήν ἁγία λόγχη, θυμούμενος τόν στρατιώτη πού κέντησε μέ λόγχη τήν πλευρά τοῦ Ἐσταυρωμένου Κυρίου μας, χύνει κρασί και νερό στό ἅγιο Ποτήριο, γιατί ἀπό την κεντηθεῖσα πλευρά τοῦ Κυρίου μας βγῆκε αἷμα καί νερό. Ἔπειτα ὁ ἱερέας παίρνει ἀπό το πρόσφορο τήν μερίδα τῆς Θεοτόκου καί την βάζει καί αὐτή πάνω στό Δισκάριο, δεξιά τῆς μερίδας τοῦ Χριστοῦ, πού ἔβαλε πρῶτα σ᾿ αὐτό. Καί ἔπειτα παίρνει πάλι ὁ ἱερέας ἀπό το πρόσφορο τήν μερίδα , πού ἔχει ἐννιά μικρά ἐξογκώματα καί μνημονεύει σ᾿ αὐτά ὅλους τούς ἁγίους, κάθε τάξη ἁγίων σέ κάθε ἐξόγκωμα, κατά τήν ἑξῆς σειρά: α) Ἄγγελοι, β) Πρόδρομος καί ὅλοι οἱ Προφῆτες, γ) Ἀπόστολοι, δ) Ἱεράρχες, ε) Μάρτυρες, ς) Ὅσιοι, ζ) Ἀνάργυροι, η) Οἱ γονεῖς τῆς Θεοτόκου Ἰωακείμ καί Ἄννα, ὡς καί ὁ ἅγιος τῆς ἡμέρας καί θ) ὁ ἅγιος Ἱεράρχης, τοῦ ὁποίου τελεῖται ἡ θεία Λειτουργία (συνήθως ὁ ἱερός Χρυσόστομος). Ἔπειτα ὁ ἱερέας μνημονεύει πρῶτα τόν Ἐπίσκοπο καί ὅλους τούς χριστιανούς· τούς ζωντανούς πρῶτα και τούς πεθαμένους ἔπειτα. Πάνω δηλαδή στο Δισκάριο εἶναι ὅλη ἡ Ἐκκλησία, καί ἡ θριαμβεύουσα στόν οὐρανό καί ἡ στρατευομένη στή γῆ Ἐκκλησία.

– Ἐρ.: Ποιά εἰκόνα πρέπει νά ἔχουμε στην Προσκομιδή τῆς Γέννησης τοῦ Χριστοῦ ἤ τοῦ πάθους Του;

᾽Απ.: Τοῦ πάθους Του, γιατί ὅλη ἡ τελετή τῆς Προσκομιδῆς εἶναι ἀναπαράσταση τοῦ πάθους τοῦ Χριστοῦ.

– Ἐρ.: Τί ἄρτο πρέπει νά χρησιμοποιοῦμε γιά τήν θεία Εὐχαριστία;

Ἀπ.: Ἄρτο ζυμωμένο ἀπό ἀλεύρι σιταριοῦ και ὄχι ἀπό κριθάρι ἤ καλαμπόκι ἤ ἄλλου εἴδους.

– Ἐρ.: Γιατί μόνο ἀλεύρι σιταριοῦ;

Ἀπ.: Μόνο ἀλεύρι σιταριοῦ, γιατί ἀπό τόν ἄρτο αὐτό (τό πρόσφορο) θά ἐξαχθεῖ ὁ Ἀμνός, ἡ μερίδα δηλαδή πού θά γίνει Σῶμα Χριστοῦ· καί ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός παρομοίασε τό πανάγιο Σῶμα Του μέ σιτάρι (βλ. Ἰωάν. 12,24).

–Ἐρ.: Ποιός πρέπει νά ζυμώνει το πρόσφορο, γιά νά προσφερθεῖ στόν Ναό γιά τήν θεία Εὐχαριστία;

Ἀπ.: Κάθε χριστιανός βαπτισμένος ἔχει το τιμητικό αὐτό προνόμιο. Πρέπει ὅμως ὁ χριστιανός αὐτός νά ἀγωνίζεται νά κρατεῖ τον ἑαυτό του σέ καθαρότητα, γιά να κάνει το ἱερό αὐτό ἔργο, νά ζυμώνει καί νά προσφέρει τό πρόσφορο γιά τό Μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ἡ παρασκευή (τό ζύμωμα) τοῦ προσφόρου εἶναι ἡ ἀρχή τῆς θείας Λειτουργίας· γι᾿ αὐτό καί ὁ χριστιανός ἤ ἡ χριστιανή πού ζυμώνει το πρόσφορο πρέπει νά προσεύχεται τήν ὥρα ἐκείνη. Καί ὁ ἱερέας στήν Προσκομιδή προσεύχεται εἰδικά γι᾿ αὐτούς πού πρόσφεραν πρόσφορα καί οἶνο λέγοντας: «Μνήσθητι Κύριε, τῶν προσφερόντων τά δῶρα ταῦτα καί ὑπέρ ὧν καί δι᾿ ὧν καί ἐφ᾿ οἷς αὐτά προσεκόμισαν». Μέ τήν εὐχή αὐτή περιλαμβάνει ὁ ἱερέας και τά εὐλαβικά αἰτήματα πού ἔλεγε ἡ γυναίκα ἤ ὁ ἄνδρας ὅταν ζύμωνε τό πρόσφορο. Γράφουμε καί γιά τόν ἄνδρα ὅτι ζυμώνει πρόσφορο, γιατί πραγματικά ὑπάρχουν πολλοί εὐλαβεῖς χριστιανοί ἄνδρες πού μέ πολύ ζῆλο κάνουν τό ἔργο αὐτό, την διακονία αὐτή τήν ἱερή. Ξέρουμε ἀκόμα καί μικρά παιδιά, κοριτσάκια ἀλλά και ἀγοράκια, πού ζυμώνουν πρόσφορο μέ τήν βοήθεια καί ὑπόδειξη τῆς εὐσεβοῦς μητέρας τους.

– Ἐρ.: Κι ὅταν δέν ζυμώνουμε το πρόσφορο, ἀλλά τό ἀγοράζουμε ἀπό τον φοῦρνο;

Ἀπ.: Αὐτό εἶναι ἀσέβεια, πού πρέπει να σταματήσει. Αὐτή εἶναι ἡ ἁμαρτία τοῦ Κάϊν. Γιατί καί ὁ Κάϊν πρόσφερε θυσία στόν Θεό· ἀλλά πρόσφερε, ὄχι ὅπως ὁ ἀδελφός του Ἄβελ ἀπό τά καλύτερα προϊόντα του, ἀλλά ἀπό τά κατώτερα και τά πρόσφερε μέ ἄκοπο τρόπο. Γι᾿ αὐτό καί ὁ Θεός τοῦ εἶπε ὅτι δέν φτάνει μόνο νά προσφέρει θυσία, ἀλλά καί νά την προσφέρει σωστά, γιατί διαφορετικά ἁμαρτάνει (Γεν. 4,7).



– Ἐρ.: Ἔχει τόσο μεγάλη σημασία τό να ζυμώνουμε καί νά προσφέρουμε το πρόσφορο;

Ἀπ.: Καί βέβαια ἔχει! Τό πόσο μεγάλη σημασία ἔχει ἡ προσφορά τοῦ προσφόρου καί πόσο τιμητικό εἶναι αὐτό, φαίνεται ἀπό τό ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἀπαγορεύει σέ μερικούς να προσφέρουν πρόσφορα. Ἄν ἕνας ζεῖ στην ἁμαρτία, ἁμαρτία πού τόν ἀποκόπτει ἀπό την Τράπεζα τοῦ Θεοῦ καί δέν μπορεῖ, λοιπόν, να προσέλθει στήν θεία Κοινωνία, δέν μπορεῖ και νά προσφέρει τά δῶρα γιά τήν θεία Εὐχαριστία, τόν ἄρτο καί τόν οἶνο. Κατά το βιβλίο τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν (βιβλ. Δ΄, κεφ. ς΄) οἱ λειτουργοῦντες ἱερεῖς ὀφείλουν να μή δέχονται ἀπό κάθε χριστιανό δῶρα, ἀλλά μόνο ἀπό ἐκείνους πού εἶναι σέ θέση να κοινωνήσουν. Ἔτσι διαβάζουμε στην Ἐκκλησιαστική Ἱστορία γιά τόν αὐτοκράτορα Οὐάλη, πού ζύμωσε μέν τό πρόσφορο μέ τά ἴδια του τά χέρια (!), ἀλλά ἔτρεμε, ὡς ἔνοχος, φοβούμενος μήπως δέν θά δεχόταν το πρόσφορό του ὁ Ἐπίσκοπος! Καί ὁ Ἐπίσκοπος αὐτός ἦταν ὁ ἅγιος Βασίλειος!

Π η γ ή : Καθημερινὸ ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΙΔΑΧΗ», ἀριθμὸς φύλλου 76, Πέμπτη 17 Μαρτίου 2011, σελ. 1-4, ὑπὸ Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως. http://www.imgortmeg.gr/