Ὁ Ἑσπερινὸς (Α΄)

Ὁ Ἑσπερινὸς (Α΄)

  

Κυριακάτικο ἐγκύκλιο κήρυγμα τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως κ.κ. Ἱερεμίου.

1. Τὸ σημερινὸ κήρυγμα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, θὰ διαφέρει ἀπὸ τὰ ἄλλα. Θὰ εἶναι κήρυγμα λειτουργικό. Θέλω νὰ σᾶς κάνω κατὰ καιροὺς τέτοια κηρύγματα, τὰ ὁποῖα μᾶς βοηθοῦν νὰ νοήσουμε τὴν θεία μας Λατρεία. Ὅλη ἡ πίστη τῆς ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, ὅλο το μεγαλεῖο της εἶναι στὴν θεία Λατρεία μας.

Στὸ σημερινό μου κήρυγμα θέλω νὰ σᾶς μιλήσω γιὰ τὸν Ἑσπερινό. Προτίμησα νὰ σᾶς μιλήσω γιὰ τὸν Ἑσπερινὸ στὸ πρῶτο αὐτὸ λατρευτικὸ κήρυγμα, γιατί ὁ Ἑσπερινὸς εἶναι ἡ πρώτη ἀπὸ τὶς ἱερὲς ἡμερήσιες Ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἑπτά, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι οἱ Ἀκολουθίες αὐτές. Καὶ ἔκαναν οἱ ἅγιοι Πατέρες ἑπτὰ τὶς ἡμερήσιες Ἀκολουθίες ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ Δαυὶδ ποῦ εἶπε: «Ἑπτάκις τῆς ἡμέρας ᾔνεσά Σε» (Ψαλμ. 118,164). Φανταστεῖτε! Βασιλιὰς ἦταν, ὑποθέσεις καὶ εὐθύνες πολλὲς τὸν πίεζαν, καὶ ὅμως ἑπτὰ φορὲς τὴν ἡμέρα ὑμνοῦσε τὸν Θεό!

Μὲ βάση λοιπὸν τὸν λόγο αὐτὸν τοῦ προφητάνακτα Δαυίδ, ποῦ ἔλεγε ὅτι ἑπτὰ φορὲς τὴν ἡμέρα κάνει τὴν προσευχή του στὸν Θεό, ἡ Ἐκκλησία μας ἔκανε ἑπτὰ τὶς ἡμερήσιες Ἀκολουθίες.

Πρώτη ἀπ' αὐτὲς εἶναι ὁ Ἑσπερινός, δεύτερη εἶναι τὸ Ἀπόδειπνο, τρίτη το Μεσονυκτικό, τέταρτη Ὄρθρος καὶ ἡ Α΄ Ὥρα, πέμπτη ἡ Γ΄ Ὥρα, ἕκτη Ἀκολουθία εἶναι ἡ ΣΤ΄ Ὥρα καὶ ἡ τελευταία ἡμερήσια Ἀκολουθία εἶναι ἡ Θ΄ Ὥρα. Θὰ σᾶς μιλήσω ἄλλοτε γιὰ τὶς Ἀκολουθίες τῶν Ὡρῶν, ποὺ εἶναι τόσο σπουδαῖες, ὥστε ἕνα ὁλόκληρο βιβλίο τῆς Ἐκκλησίας μας ἔλαβε τὸ ὄνομά του ἀπὸ αὐτὲς καὶ λέγεται Ὡρολόγιο.

2. Ἡ πρώτη λοιπὸν ἡμερήσια Ἀκολουθία εἶναι ὁ Ἑσπερινός, δηλαδὴ ἡ Ἀκολουθία ποὺ γίνεται τὸ ἑσπέρας, τὸ βράδυ.

Μὴν παραξενεύεστε, ἀδελφοί μου, γιατί οἱ λειτουργικὲς Ἀκολουθίες τῆς ἡμέρας ἀρχίζουν ἀπὸ τὸ βράδυ. Ἔτσι πρέπει νὰ γίνεται. Πρῶτα ἔγινε τὸ βράδυ καὶ ἔπειτα ἔγινε τὸ πρωί. Ἡ Ἁγία Γραφὴ μιλώντας γιὰ τὴν δημιουργία λέγει: «Ἐγένετο ἑσπέρα καὶ ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία.» (Γέν. 1,5). Παρατηρῆστε ὅτι πρῶτα λέει γιὰ τὸ βράδυ καὶ ἔπειτα γιὰ τὸ πρωί. Αὐτὸ τὸν λόγο τῆς Ἁγίας Γραφῆς τὸν πρόσεξε πολὺ ἡ Ἐκκλησία καὶ ὅταν ἑορτάζει ἕναν ἅγιο ἀρχίζει τὴν ἑορτή του ἀπὸ τὸ βράδυ μὲ τὴν Ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ.

Ὁ Ἑσπερινὸς ἀρχίζει μὲ τὸν λεγόμενο προοιμιακὸ Ψαλμό. Εἶναι ὁ 103ος Ψαλμός. Ἀλλὰ γιατί τὸν Ψαλμὸ αὐτὸ τὸν λέμε «προοιμιακό»;

Ἀπὸ τὰ παραπάνω ποὺ εἴπαμε θὰ τὸ καταλάβετε εὔκολα γιατί λέγεται ἔτσι ὁ Ψαλμὸς αὐτός. «Οἶμος» λέγεται ὁ δρόμος. Μὲ τὸν Ἑσπερινὸ ἡ Ἐκκλησία ἀρχίζει κάθε μέρα τὸν λειτουργικό της δρόμο. Ἡ ἀρχὴ τοῦ δρόμου αὐτοῦ εἶναι ὁ 103ος Ψαλμός, γι’ αὐτὸ καὶ λέγεται «προοιμιακός». Θὰ χρειαζόταν, χριστιανοί μου, ὥρα πολλὴ γιὰ νὰ σᾶς ἑρμηνεύσω τὸν Ψαλμὸ αὐτό. Εἶναι ἕνα ὑπέροχο κείμενο. Εἶναι ὕψος καὶ μεγαλεῖο.

Ὁ Ψαλμὸς αὐτὸς ὑμνεῖ τὴν παντοδυναμία καὶ τὴν πανσοφία τοῦ Θεοῦ στὴν δημιουργία τοῦ κόσμου. Γιὰ ὅσους θέλουν νὰ κατανοήσουν τὸν Ψαλμὸ αὐτὸ τοὺς δίνω ἕνα μυστικὸ «κλειδὶ» ἑρμηνείας του. Ὁ Ψαλμὸς συγκρίνει τὸν Θεὸ μὲ τὸν βασιλιὰ – βασιλιὰς ἦταν ὁ Δαυίδ, ποὺ συνέθεσε τὸν Ψαλμὸ – καὶ βρίσκει τὴν δόξα καὶ τὸ μεγαλεῖο τοῦ Θεοῦ πολὺ-πολὺ ἀνώτερα καὶ ἀσύγκριτα ἀπὸ τὴν δόξα τοῦ βασιλιά.

Γιὰ παράδειγμα σᾶς ἀναφέρω ἕνα στίχο. Λέγει ὁ Ψαλμός: «Ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ». Ὁ στίχος αὐτὸς κατανοεῖται μὲ τὸ «κλειδὶ» ποὺ σᾶς εἶπα: Ἔχουμε σύγκριση τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν βασιλιά. Ὁ βασιλιὰς ἔχει ἀνάκτορα, ποῦ εἶναι στερεωμένα στὴν γῆ. Ὁ Θεὸς ὅμως ἔχει τὰ ἀνάκτορά Του πάνω στὸν οὐρανό. Ἀλλὰ πάνω στὸν οὐρανό, ὅπως μᾶς τὸ λέει ἡ Ἁγία Γραφή, εἶναι νερά, γιατί ὁ Θεὸς ὅταν ἔκανε τὸν οὐρανὸ διεχώρισε μὲ αὐτὸν τὰ νερὰ ποὺ σκέπαζαν τὴν γῆ σὲ νερὰ κάτω ἀπὸ τὸ στερέωμα καὶ σὲ νερὰ πάνω ἀπὸ τὸ στερέωμα (βλ. Γέν. 1,7).

Πάνω στὸν οὐρανὸ λοιπόν, ὅπου κατοικεῖ ὁ Θεὸς καὶ ἔχει ἐκεῖ τα ἀνάκτορά Του, εἶναι νερά. Ποῦ στεριώνονται λοιπὸν τὰ ἀνάκτορα τοῦ Θεοῦ; Πάνω στὰ νερά! Αὐτὸ θέλει νὰ πεῖ ὁ Δαυὶδ λέγοντας «ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ». Σὰν νὰ λέγει: Ἔχω καὶ ἐγὼ ὁ βασιλιὰς ἀνάκτορα, ἀλλὰ τὰ δικά μου ἀνάκτορα στηρίζονται στὸ στερεὸ ἔδαφος. Τὸ θαυμαστὸ ὅμως εἶναι γιὰ τὰ ἀνάκτορα τοῦ Θεοῦ, γιὰ τὰ «ὑπερῷα» Του, ποὺ στηρίζονται πάνω σε νερά.

«Ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ». Τὸ στερεὸ πάνω στὸ ὑγρό! Φοβερόν! Ἀπὸ τὸν λόγο αὐτὸ τοῦ Δαυὶδ «ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ» ἔχει ἐμπνευστεῖ καὶ ὁ ὑμνωδὸς τῆς Μεγάλης Παρασκευῆς, γιὰ νὰ πεῖ ἐκεῖνο τὸ ὡραῖο: «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου ὁ ἐν ὕδασι τὴν γῆν κρεμάσας»! Ὁ Θεὸς πραγματικά, κατὰ τὴν βιβλικὴ κοσμολογία, κρέμασε τὴν γῆ στὰ νερά! Κάτω ἀπὸ τὴν γῆ νερά, πάνω ἀπὸ τὴν γῆ νερά!

3. Εἶναι ὑπέροχος, χριστιανοί μου, ὁ Ψαλμὸς αὐτὸς ποὺ διαβάζουμε στὴν ἀρχὴ τοῦ Ἑσπερινοῦ, ὁ προοιμιακὸς Ψαλμός, ὅπως τὸν εἴπαμε. Μιλάει γιὰ ὅλα τὰ ὡραῖα τῆς δημιουργίας καὶ τὴν χρήση τους ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο.

Ἀκόμη μιλάει καὶ γιὰ τὴν κρέμα τοῦ προσώπου τῆς τότε ἐποχῆς! Λάδι εἶχαν οἱ ἄνθρωποι τὴν τότε ἐποχὴ καὶ μ' αὐτὸ ἄλειφαν τὸ πρόσωπό τους γιὰ νὰ φαίνεται φρέσκο καὶ λαμπερό. Ἔτσι καὶ ὁ ποιητὴς μας λέει στὸν Ψαλμό του: «Τοῦ ἱλαρῦναι πρόσωπον ἐν ἐλαίῳ»! Καὶ ὁ Κύριός μας εἶπε τὸ ἴδιο νὰ κάνουμε, ὅταν νηστεύουμε, γιὰ νὰ φαινόμαστε ἱλαροί, ὥστε νὰ κρύπτουμε τὴν ἄσκηση τῆς νηστείας καὶ νὰ μὴν τὴν διαφημίζουμε, ὅπως οἱ Φαρισαῖοι (βλ. Ματθ. 6,17).

Ἐνῶ ὅμως ὅλα τα δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ εἶναι ὡραία καὶ θαυμαστά, ἕνα εἶναι τὸ φάλτσο στὴν δημιουργία: Εἶναι ἡ ἁμαρτία τοῦ ἀνθρώπου. Ὅλα-ὅλα ὑπακούουν στὰ κελεύσματα τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἥλιος ἀνατέλλει καὶ δύει τὴν τάδε στιγμή, στὰ ὕδατα τῆς θάλασσας ὁ Θεὸς ἔβαλε ὅριο καὶ αὐτὰ δὲν τὸ ὑπερβαίνουν. «Ὄριον ἔθου, ὃ οὐ παρελεύσονται», λέγει ὁ Ψαλμός. Οἱ μόνοι παραβάτες τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ εἶναι οἱ ἁμαρτωλοί. Γι' αὐτὸ καὶ ὁ ποιητὴς μας ἐξοργίζεται ἀπὸ τὸ παράλογο αὐτὸ καὶ λέγει μὲ θυμό: Νὰ χαθοῦν, νὰ ἐξαφανιστοῦν οἱ ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ τὴν γῆ. «Ἐκλείποιεν ἁμαρτωλοὶ ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἄνομοι, ὥστε μὴ ὑπάρχειν αὐτούς»!

Ἀλλὰ θὰ συνεχίσουμε, ἀγαπητοί μου, περὶ τοῦ Ἑσπερινοῦ στὸ ἑπόμενό μας κήρυγμα.

 

Μὲ πολλὲς εὐχὲς

 

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως Ἱερεμίας

Π η γ ή : Ἑβδομαδιαῖο ἠλεκτρονικὸ περιοδικὸ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Γόρτυνος καὶ Μεγαλοπόλεως: «Παναγία Προυσιώτισσα». Ἀριθμὸς φύλλου 28, Κυριακὴ 16 Ὀκτωβρίου 2011, σελ. 1-3. http://www.imgortmeg.gr/