Τι είναι το Τριώδιο;

Τι είναι το Τριώδιο;

Τριώδιο, ονομάζεται το λειτουργικό βιβλίο της Εκκλησίας μας, στο οποίο περιλαμβάνονται οι Ύμνοι των Κυριακών, από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο, πριν την Ακολουθία της Αναστάσεως. Ονομάζεται έτσι, διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία που τελείται πριν τη Θεία Λειτουργία) περιέχουν τρεις Ωδές, ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές.

Το Τριώδιο τοποθετείται στα Αναλόγια των Ναών μας στον Εσπερινό του Σαββάτου της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου, αφού πρώτα ο Πρωτοψάλτης το παραλάβει από την Εικόνα του Χριστού και το ασπασθεί. Έτσι ανοίγει το Τριώδιο· περίοδος η οποία διαιρείται σε τρεις μικρότερες, δηλ. από την Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου, από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Σάββατο του Λαζάρου και από την Κυριακή των Βαΐων το βράδυ μέχρι το Μεγάλο Σάββατο πριν την Ανάσταση.

Οι Κυριακές του Τριωδίου, είναι οι εξής:

1. Τελώνου και Φαρισαίου
2. Ασώτου
3. Απόκρεω
4. Τυρινής (ή Τυροφάγου)

ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
5. Ορθοδοξίας (Α΄ Νηστειών)
6. Β΄ Νηστειών (Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά)
7. Σταυροπροσκυνήσεως (Γ΄ Νηστειών)
8. Δ΄ Νηστειών (Οσίου Ιωάννου της Κλίμακος)
9. Ε΄ Νηστειών (Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας) και
10. Κυριακή των Βαΐων.

Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και του Ασώτου καταλύουμε αρτύσιμες τροφές ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή.

Από την Κυριακή του Ασώτου μέχρι την Κυριακή της Απόκρεω, καταλύουμε εκτός Τετάρτης και Παρασκευής, ενώ η τελευταία Κυριακή που τρώμε κρέας είναι της Απόκρεω.

Από τη Δευτέρα της Τυρινής μέχρι και την Κυριακή της Τυρινής, καταλύουμε αυγά, ψάρι και τυροκομικά ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή, αλλά, όπως προείπαμε, δεν τρώμε κρέας.

Οι Ύμνοι του Τριωδίου είναι Κατανυκτικοί και μας προετοιμάζουν για να υποδεχθούμε το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου μας.

Μέσα στο πλαίσιο της κατανυκτικής περιόδου της Μεγάλης Τεσσαρακοστής «ὁ κατανύξεως μεστός», δηλαδή, ο γεμάτος από κατάνυξη Μέγας Κανών, προσφέρει ένα συγκλονιστικό βίωμα. Μπαίνει στο στόμα του πιστού σαν φωνή, σαν εγερτήριο, σαν αφυπνιστικός σεισμός. Σαν αποστροφή στην κοιμωμένη και ραθυμούσα (δηλαδή, οκνηρή) ψυχή του.

Τούτο ανακεφαλαιώνει το θαυμαστό προοίμιο του κοντακίου του Ρωμανού του Μελωδού, που συμψάλλεται με τον Μέγα Κανόνα:

«Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις; τό τέλος ἐγγίζει καί μέλλεις θορυβεῖσθαι· ἀνάνηψον οὖν, ἵνα φείσηταί σου Χριστός ὁ Θεός, ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν».

Μετάφραση

«Ψυχή μου, ψυχή μου, σήκω πάνω! Τι κοιμάσαι; Το τέλος της επιγείου ζωής πλησιάζει και μέλλεις να υποστείς μεγάλη ταραχή. Σύνελθε από τη μέθη σου για να σε λυπηθεί ο Χριστός και Θεός, ο Οποίος είναι πανταχού παρών και γεμίζει τα πάντα με την παρουσία Του».

«Κανόνες» στην εκκλησιαστική υμνογραφία, λέγονται ύμνοι μεγάλοι, αποτελούμενοι από μικρότερες ενότητες, που ονομάζονται «Ωδές». Κάθε Ωδή (σημαίνει άσμα θρησκευτικό, από το ρήμα άδω) αποτελείται από τον «ειρμό», που είναι η πρώτη στροφή κάθε Ωδής και χρησιμεύει σαν υπόδειγμα και βάση των στροφών που ακολουθούν, τα λεγόμενα τροπάρια (τρέπονται σύμφωνα με τον ειρμό).